Oι καινοτόμες φορολογικές ωφέλειες που εισήχθησαν με τον νόμο 4935/2022, καθώς και οι διατάξεις παλαιότερων φορολογικών νόμων που παραμένουν σε ισχύ, με κυριότερους το ν.δ. 1297/1972, το ν. 2166/1993 και το ν. 4172/2013 (ΚΦΕ – Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος), αποτελούν μέχρι σήμερα κινητήριο μοχλό για τη μεγέθυνση των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, δηλαδή τον πυρήνα της ελληνικής οικονομίας. Με τα κίνητρα των νομοθετημάτων αυτών, δόθηκε βάση για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων με μακροπρόθεσμο στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητάς τους, την ενίσχυση της εξωστρέφειας και της βιωσιμότητάς τους.
Το νέο νομοσχέδιο
Ισχυρότερα φορολογικά κίνητρα για τους εταιρικούς μετασχηματισμούς αναμένεται να δοθούν με το νέο νομοσχέδιο που κατατέθηκε προς ψήφιση στη Βουλή των Ελλήνων στις 25.11.2024, με τίτλο «Μέτρα για την ενίσχυση του εισοδήματος, φορολογικά κίνητρα για την καινοτομία και τους μετασχηματισμούς επιχειρήσεων και άλλες διατάξεις», ώστε να δοθεί ακόμη μεγαλύτερη ώθηση στις συγχωνεύσεις, διασπάσεις και λοιπούς μετασχηματισμούς επιχειρήσεων.
Ένας από τους βασικούς στόχους του νομοσχεδίου είναι η θέσπιση ενός ενιαίου πλαισίου για τους μετασχηματισμούς τόσο τους ημεδαπούς όσο και τους διασυνοριακούς, αντικαθιστώντας και τροποποιώντας τους σχετικούς νόμους που ισχύουν παράλληλα σήμερα και διατηρώντας τα σχετικά φορολογικά πλεονεκτήματα. Με την ψήφιση του νέου νομοσχεδίου αναμένεται να καταργηθούν: α) Το ν.δ. 1297/1972, β) τα άρθρα 1 έως και 4 του ν. 2166/1993, γ) το Κεφάλαιο Α΄ του ν. 2578/1998, δ) τα άρθρα 52 έως και 56 του ΚΦΕ και ε) το άρθρο 61 του ν. 4438/2016 περί κινήτρων για μετασχηματισμούς επιχειρήσεων με τον ΚΦΕ.
Πλαίσιο παρεμβάσεων
Σε αυτό το πλαίσιο, με το νέο νομοσχέδιο προωθούνται συγκεκριμένες παρεμβάσεις, οι οποίες, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν τα εξής:
1) Παρέχονται ειδικά κίνητρα/φοροελαφρύνσεις για τους μετασχηματισμούς επιχειρήσεων (συγχωνεύσεις, διασπάσεις, εισφορές κλάδων, ανταλλαγή τίτλων, μετατροπές επιχειρήσεων), στην ημεδαπή ή διασυνοριακούς (εντός/εκτός ΕΕ υπό προϋποθέσεις).
2) Εισάγεται η χορήγηση ειδικής άδειας παραμονής (Start Up Visa) για επένδυση 250.000 ευρώ σε startup επιχείρηση εγγεγραμμένη στο Εθνικό Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων από την 1η Ιανουαρίου 2025, με την προϋπόθεση ότι οδηγεί στη δημιουργία τουλάχιστον 2 θέσεων εργασίας εντός του πρώτου έτους και διατηρεί τον ίδιο συνολικό αριθμό θέσεων εργασίας για τουλάχιστον 5 έτη από την πραγματοποίηση της επένδυσης.
3) Επεκτείνονται τα κίνητρα για δαπάνες επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας και για την εμπορική εκμετάλλευση ευρεσιτεχνίας (πατέντας), καθώς εκτός από την ισχύουσα 3ετή απαλλαγή των κερδών της επιχείρησης από την εμπορική εκμετάλλευση της πατέντας, προβλέπεται και μείωση 10% του φόρου εισοδήματος για επιπλέον 7 έτη μετά την λήξη της τριετίας.
4) Ενισχύονται τα φορολογικά κίνητρα για angel investors (επιχειρηματικούς αγγέλους) που επενδύουν σε νεοφυείς επιχειρήσεις. Διευρύνεται στα 900.000 ευρώ το ανώτατο όριο για την έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα φορολογούμενου – επενδυτή από τις 300.000 ευρώ που ίσχυε έως τώρα, έως 50% επί του κεφαλαίου που εισφέρει σε startups εγγεγραμμένες στο Εθνικό Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων ή σε Αμοιβαίο Κεφάλαιο Επιχειρηματικών Συμμετοχών (Α.Κ.Ε.Σ.).
5) Προβλέπεται απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος για τα ενδοομιλικά μερίσματα που εισπράττει νομικό πρόσωπο που είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδος από νομικό πρόσωπο εγκατεστημένο εκτός Ε.Ε., σε αντίθεση με το προ της παρούσας προσθήκης καθεστώς που απευθυνόταν μόνο σε φορολογικούς κατοίκους κράτους-μέλους της ΕΕ, καθώς και για το εισόδημα που προκύπτει από την υπεραξία μεταβίβασης τίτλων συμμετοχής σε νομικό πρόσωπο, εγκατεστημένο εκτός της Ε.Ε.
Επιπλέον, με το νέο νομοσχέδιο προβλέπεται μεταξύ άλλων:
1) Παράταση αναστολής ΦΠΑ για νέες οικοδομές έως τις 31.12.2025.
2) Παράταση έως την 31η Δεκεμβρίου 2026 της αναστολής επιβολής φόρου υπεραξίας από μεταβίβαση ακινήτων.
3) Θέσπιση για πρώτη φορά αφορολόγητου έως 300 ευρώ τον μήνα για φιλοδωρήματα που λαμβάνουν οι εργαζόμενοι. Παράλληλα, για το σύνολο του ποσού από φιλοδωρήματα, εργαζόμενοι και εργοδότες απαλλάσσονται από ασφαλιστικές εισφορές (εκτός αν προβλέπεται κάτι διαφορετικό από ατομικές ή συλλογικές συμβάσεις).
Ειδικά ως προς τους εταιρικούς μετασχηματισμούς, τα κύρια σημεία του νομοσχεδίου είναι τα εξής:
Απαλλαγή φόρου υπεραξίας: Η υπεραξία που προκύπτει από μετασχηματισμούς δεν θα υπόκειται σε φόρο εισοδήματος, ούτε για τη λήπτρια εταιρεία ούτε για τους μετόχους της εισφέρουσας εταιρείας, εξαιρουμένων των περιπτώσεων καταβολής χρηματικών ποσών. Στην περίπτωση ανταλλαγής εταιρικών συμμετοχών, η υπεραξία παραμένει αφορολόγητη, με εξαίρεση την περίπτωση καταβολής μετρητών. Το νέο στοιχείο που εισάγει το νομοσχέδιο είναι ότι η απαλλαγή αυτή επεκτείνεται πλέον σε όλους τους τύπους μετασχηματισμών.
Μείωση φόρου εισοδήματος για εισφορά ατομικής επιχείρησης: Προβλέπεται μείωση 30% στον φόρο εισοδήματος για εισφορά ατομικής επιχείρησης. Εδώ σημειώνεται μια σημαντική καινοτομία, καθώς το ελάχιστο εταιρικό κεφάλαιο του νέου νομικού προσώπου ή της νέας νομικής οντότητας μειώνεται από 125.000 ευρώ σε 100.000 ευρώ, διευρύνοντας έτσι το πεδίο εφαρμογής σε περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Μεταφορά ζημιών και αποσβέσεων: Οι λήπτριες εταιρείες αποκτούν τη δυνατότητα να μεταφέρουν ζημίες και αποσβέσεις από τις εισφέρουσες επιχειρήσεις, διατηρώντας τις υφιστάμενες φορολογικές απαλλαγές.
Απαλλαγή φόρου μεταβίβασης ακινήτων: Σε περιπτώσεις που περιλαμβάνουν την εισφορά ατομικών επιχειρήσεων ή κοινοπραξιών, προβλέπεται πλήρης απαλλαγή από τον φόρο μεταβίβασης ακινήτων, με την προϋπόθεση ότι τα ακίνητα παραμένουν σε χρήση από τη λήπτρια εταιρεία για τουλάχιστον δύο έτη.
Απαλλαγή φόρου συγκέντρωσης κεφαλαίου: Όλοι οι μετασχηματισμοί που εμπίπτουν στο νέο πλαίσιο εξαιρούνται πλήρως από τον φόρο συγκέντρωσης κεφαλαίου.
Συνολικά, το νέο νομοθετικό πλαίσιο φαίνεται ότι προσφέρει πιο ευνοϊκές φορολογικές ρυθμίσεις, επεκτείνοντας την εφαρμογή τους σε μεγαλύτερο φάσμα μετασχηματισμών, με ιδιαίτερη έμφαση στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, και ενοποιώντας το κατακερματισμένο μέχρι σήμερα ισχύον φορολογικό τοπίο. Μένει να φανεί στην πράξη αν οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα καταφέρουν να ενισχύσουν περαιτέρω τις συγχωνεύσεις και τους λοιπούς εταιρικούς μετασχηματισμούς, οι οποίοι θεωρούνται ζωτικής σημασίας για την συγκέντρωση και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στη χώρα.