Στις 16 Ιουνίου 2021, ψηφίστηκε από τη Βουλή ο νέος νόμος 4808/2021 για την προστασία της εργασίας, ο οποίος επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον τομέα του ατομικού και συλλογικού εργατικού δικαίου. Συνιστά μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού του νομικού πλαισίου που διέπει την εργασία, προσαρμογής στις εξελίξεις των τελευταίων ετών αλλά και εναρμόνισης με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές. Με την επιφύλαξη ειδικότερων διατάξεων, οι διατάξεις του νέου νόμου έχουν ισχύ από την δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, δηλαδή από 19 Ιουνίου 2021.

Οι βασικότερες μεταρρυθμίσεις που επιφέρει ο νέος νόμος στο χώρο της εργασίας είναι οι ακόλουθες:

  • Υιοθέτηση αυστηρού πλαισίου για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας και παρενόχλησης στο χώρο εργασίας.

Θεσπίζονται η απαγόρευση κάθε μορφής βίας και παρενόχλησης που εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της εργασίας ή που συνδέεται με αυτή καθώς και υποχρεώσεις των εργοδοτών να διερευνούν κάθε σχετική καταγγελία, να παρέχουν συνδρομή κατά την έρευνα τέτοιων περιστατικών και να ενημερώνουν τους εργαζομένους σχετικά με τις διαδικασίες που ακολουθούν για την αντιμετώπισή τους. Τα θιγόμενα πρόσωπα έχουν το δικαίωμα να προσφύγουν ενώπιον της Επιθεώρησης Εργασίας και του Συνηγόρου του Πολίτη. Μάλιστα, το πεδίο εφαρμογής της απαγόρευσης καταλαμβάνει όλες τις έννομες σχέσεις απασχόλησης.

Οι επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 20 άτομα υποχρεούνται, επιπλέον, να υιοθετούν εταιρικές πολιτικές για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία και για τη διαχείριση εσωτερικών καταγγελιών για περιστατικά βίας και παρενόχλησης.

Κατά το διάστημα μέχρι τη σύναψη επιχειρησιακής συλλογικής σύμβασης εργασίας, όπου εφαρμόζεται, ή μέχρι την κατάρτιση ή τροποποίηση του κανονισμού εργασίας, όπου υπάρχει, προκειμένου να συμπεριληφθούν σε αυτά οι πολιτικές καταπολέμησης της βίας και παρενόχλησης και διαχείρισης εσωτερικών καταγγελιών, η υποχρέωση του εργοδότη εκπληρώνεται με τη θέση σε ισχύ των πολιτικών αυτών με δική του απόφαση που λαμβάνεται εντός τριών (3) μηνών από την έναρξη ισχύος του νόμου, κατόπιν διαβούλευσης με τους εργαζομένους ή τους εκπροσώπους τους.

  • Θέσπιση δυνατότητας ευέλικτης απασχόλησης αναφορικά με το ωράριο, ρυθμίσεις για διάλειμμα, υπερωρίες και απασχόληση την Κυριακή.

Ο εργαζόμενος έχει το δικαίωμα, κατόπιν αιτήματός του και με ατομική συμφωνία με τον εργοδότη, να ζητήσει να απασχοληθεί πέραν των οκτώ ωρών ημερησίως, με αντίστοιχη μείωση του ωραρίου του σε άλλες ημέρες (διευθέτηση του χρόνου εργασίας). Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να συμφωνηθεί ακόμα και τετραήμερη εβδομαδιαία απασχόληση.

Το διάλειμμα κατά τη διάρκεια της εργασίας, θα πρέπει πλέον να χορηγείται μετά από 4 ώρες εργασίας και όχι 6 ώρες, όπως υπό το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς.

Αυξάνεται ο αριθμός των υπερωριών σε 150 κατ’ έτος (αντί των 120 που ίσχυε) και η προσαύξηση για παράνομη υπερωρία ανέρχεται σε 120% του καταβαλλόμενου ωρομισθίου (αντί του 80% που ίσχυε).

Διευρύνεται η λίστα των επιχειρήσεων, στις οποίες δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις για υποχρεωτική ανάπαυση την Κυριακή και τις ημέρες αργίας. Σε αυτήν εντάσσονται, μεταξύ άλλων, εταιρίες logistics, data centers, τηλεφωνικά κέντρα, εταιρίες φύλαξης.

  • Ρυθμίσεις για την καταγγελία συμβάσεων εργασίας και τις απολύσεις.

Σε περίπτωση καταγγελίας σύμβασης εξαρτημένης εργασίας με προειδοποίηση, ο εργοδότης δύναται να απαλλάξει τον εργαζόμενο από την υποχρέωση παροχής της εργασίας του, μερικώς ή πλήρως. Στην περίπτωση αυτή, οι αποδοχές του εργαζομένου καταβάλλονται κανονικά μέχρι την εκπνοή του χρόνου προειδοποίησης και ο εργοδότης δεν καθίσταται υπερήμερος ως προς την αποδοχή της εργασίας. Ο εργαζόμενος έχει αντίστοιχα το δικαίωμα να αναλάβει εργασία σε διαφορετικό εργοδότη κατά το χρονικό διάστημα της προμήνυσης, χωρίς να επηρεάζονται τα αποτελέσματα της καταγγελίας και το ύψος της καταβλητέας αποζημίωσης.

Προβλέπονται ρητά οι λόγοι ακυρότητας απόλυσης του εργαζομένου με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου. Σε περίπτωση ακύρωσης της απόλυσης από το δικαστήριο για άλλο λόγο πέραν των προβλεπόμενων ρητά στο νόμο λόγων ακυρότητας, το δικαστήριο μπορεί, αντί της υποχρέωσης του εργοδότη για επαναπρόσληψη και πληρωμή μισθών υπερημερίας, να επιδικάσει υπέρ του εργαζόμενου ποσό πρόσθετης αποζημίωσης, το οποίο δεν μπορεί να είναι μικρότερο από τις αποδοχές τριών μηνών ούτε μεγαλύτερο από το διπλάσιο της αποζημίωσης απόλυσης.

  • Τηλεργασία

Προβλέπεται ρητά ότι η εξ αποστάσεως εργασία με χρήση της τεχνολογίας μπορεί να συμφωνηθεί μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου είτε κατά την πρόσληψη είτε με τροποποίηση της σύμβασης εργασίας και κατ’ εξαίρεση μπορεί να επιβληθεί μονομερώς από τον εργοδότη για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας ή και μετά από αίτηση του εργαζόμενου σε περίπτωση τεκμηριωμένου κινδύνου της υγείας του. Παράλληλα, θεσπίζεται και το δικαίωμα αποσύνδεσης του τηλεργαζόμενου, δηλαδή το δικαίωμά του να απέχει πλήρως από την παροχή εργασίας και ιδίως να μην επικοινωνεί ψηφιακώς, να μην απαντά σε τηλεφωνήματα μηνύματα και e-mails εκτός ωραρίου εργασίας και κατά τη διάρκεια των νόμιμων αδειών του.

  • Ψηφιακή κάρτα εργασίας

 Θεσμοθετείται η ψηφιακή κάρτα εργασίας, με στόχο την καταγραφή των υπερωριών. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις -εργοδότες υποχρεούνται να διαθέτουν και να λειτουργούν ηλεκτρονικό σύστημα μέτρησης του χρόνου εργασίας των εργαζομένων τους, άμεσα συνδεδεμένο και διαλειτουργικό σε πραγματικό χρόνο με την «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ». Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, θα ορισθούν οι κλάδοι, το μέγεθος και το είδος των επιχειρήσεων στις οποίες εφαρμόζεται το σύστημα της ψηφιακής κάρτας εργασίας, οι όροι, οι προϋποθέσεις, καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή της.

  • Θέσπιση άδειας πατρότητας, άδειες σχετικές με την προστασία της οικογένειας και ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας για τους γονείς.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας εξισορρόπησης της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, ο νέος νόμος καθιερώνει άδεια πατρότητας 14 εργάσιμων ημερών με αποδοχές για κάθε εργαζόμενο πατέρα, γονική άδεια διάρκειας 4 μηνών και για τους δύο γονείς επιδοτούμενη από τον ΟΑΕΔ για τους δύο μήνες, δικαίωμα άδειας 2 ημερών για λόγους ανωτέρας βίας, δικαίωμα ευέλικτων ρυθμίσεων εργασίας για την ανατροφή παιδιών έως 12 ετών(όπως τηλεργασία, ευέλικτο ωράριο εργασίας ή μερική απασχόληση). Επιπλέον θεσπίζεται σειρά αδειών για την προστασία της οικογένειας, όπως άδεια παρακολούθησης σχολικής επίδοσης τέκνου, άδεια για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

  • Αλλαγές στην ετήσια άδεια αναψυχής και στην άδεια άνευ αποδοχών.

Το ήμισυ της άδειας αναψυχής θα χορηγείται υποχρεωτικά εντός του χρονικού διαστήματος από 01/05 έως 30/09 κάθε έτους και η δικαιούμενη κατ’ έτος άδεια αναψυχής θα πρέπει να εξαντλείται μέχρι τις 31/03 του επόμενου έτους.

Μπορεί να συμφωνηθεί εγγράφως μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου άδεια άνευ αποδοχών για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει το ένα έτος με δυνατότητα ανανέωσης, κατόπιν νέας συμφωνίας. Κατά τη διάρκεια της άδειας αυτής, η σύμβαση εργασίας τίθεται σε αναστολή και δεν οφείλονται ασφαλιστικές εισφορές.

  • Επιθεώρηση Εργασίας

Συστήνεται η Ανεξάρτητη Αρχή «Επιθεώρηση Εργασίας» με σκοπό τον έλεγχο εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας, με παράλληλη κατάργηση του ΣΕΠΕ.

  • Ρυθμίσεις συλλογικού εργατικού δικαίου

 Με το νέο νόμο επέρχονται αλλαγές και στις συλλογικές εργασιακές σχέσεις, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι: υποχρέωση εγγραφής συνδικαλιστικών και εργοδοτικών οργανώσεων σε ηλεκτρονικό μητρώο, δυνατότητα ηλεκτρονικής εξ αποστάσεως ψηφοφορίας σε συνδικαλιστικές οργανώσεις, υποχρέωση προηγούμενης γνωστοποίησης απεργίας και στάσεων εργασίας και διασφάλιση των δικαιωμάτων όσων δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν σε απεργία.

Αδιαμφισβήτητα, όλες οι παραπάνω προβλέψεις που εισάγονται με το νέο νόμο, θα μεταβάλλουν άρδην το εργασιακό τοπίο στην Ελλάδα.